गणेश उत्सव कसा साजरा करायचा

गणेशोत्सव

गणेशोत्सव हा महाराष्ट्रातील एक अत्यंत प्रिय आणि मोठा सण आहे. हा सण भाद्रपद शुद्ध चतुर्थीला गणपती बाप्पाच्या आगमनाने सुरू होतो आणि अनंत चतुर्दशीपर्यंत चालतो. या उत्सवामध्ये घरोघरी आणि सार्वजनिक मंडळांमध्ये गणपतीची मूर्ती बसवली जाते आणि मोठ्या भक्तिभावाने पूजा, आरती, भजन, आणि विविध धार्मिक कार्यक्रम केले जातात.

गणपती बाप्पा म्हणजे विघ्नहर्ता आणि बुद्धीप्रदाते, म्हणूनच भक्त त्यांच्यासमोर आपल्या मनोकामना व्यक्त करतात. या उत्सवाचा मुख्य आकर्षण म्हणजे गणपती विसर्जन, ज्यामध्ये बाप्पाला पुढच्या वर्षी लवकर येण्याची विनंती करीत भाविक भावपूर्ण निरोप देतात.

गणेशोत्सव कसा साजरा केला जातो:

गणेशोत्सवाची सुरुवात भाद्रपद शुद्ध चतुर्थीला गणपती बाप्पाच्या आगमनाने होते. घरोघरी आणि सार्वजनिक मंडळांमध्ये गणपतीची स्थापना मोठ्या उत्साहाने केली जाते. गणपतीची मूर्ती मखरात बसवली जाते आणि शुद्ध पाण्याने स्नान घालून विधिवत पूजा केली जाते. मूर्तीची प्राणप्रतिष्ठा करून गणपतीला नैवेद्य दाखवला जातो, ज्यामध्ये मोदक, खिरापत, पंचामृत, लाडू, आणि फळांचा समावेश असतो.

उत्सवाच्या दिवसांमध्ये रोज सकाळी आणि संध्याकाळी गणपतीची आरती केली जाते. भक्तगण बाप्पासमोर आपल्या समस्या आणि मनोकामना व्यक्त करतात. मंडळांमध्ये सांस्कृतिक कार्यक्रम, नाटके, भजन, आणि समाजोपयोगी उपक्रम राबवले जातात. काही मंडळे गणपतीच्या देखाव्यांसाठी विशेष थीम तयार करतात.

उत्सवाच्या शेवटच्या दिवशी, म्हणजे अनंत चतुर्दशीला, गणपती बाप्पाच्या मूर्तीचे विसर्जन मोठ्या जल्लोषात आणि उत्साहात केले जाते. “गणपती बाप्पा मोरया, पुढच्या वर्षी लवकर या” अशा जयघोषात भक्तगण बाप्पाला निरोप देतात. विसर्जनानंतर भक्तांना भावूक वाटते पण पुढील वर्षी बाप्पाच्या स्वागताची आतुरता निर्माण होते.

गणेश उत्सव ची सुरुवात कशी झाली

गणेशोत्सवाची सुरुवात पुण्यातील थोर समाजसुधारक आणि स्वातंत्र्यसेनानी लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळक यांनी 1893 साली केली.

गणेशोत्सवाच्या सार्वजनिक साजरीकरणाचे कारण: त्या काळात ब्रिटिश राजवटीत भारतीयांना एकत्र येण्यास आणि सार्वजनिक कार्यक्रम आयोजित करण्यास बंदी होती. लोकमान्य टिळकांनी हे लक्षात घेतले की गणपती उत्सव हा धार्मिक श्रद्धेशी जोडलेला असून त्याद्वारे समाजातील सर्व स्तरातील लोकांना एकत्र आणता येईल. त्यामुळे त्यांनी गणेशोत्सवाचे सार्वजनिक स्वरूप दिले, जेणेकरून भारतीय जनतेला स्वातंत्र्याच्या चळवळीची प्रेरणा मिळेल आणि राष्ट्रीय एकात्मतेची भावना वृद्धिंगत होईल.

सार्वजनिक गणेशोत्सवाचे महत्व: टिळकांनी गणेशोत्सवाच्या माध्यमातून व्याख्याने, देशभक्तीपर भाषणे, आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित करून जनतेत स्वातंत्र्याची ठिणगी पेटवली. त्यामुळे गणपतीचे सार्वजनिक पूजन हे फक्त धार्मिक नसून सामाजिक आणि राजकीय दृष्टिकोनातूनही महत्त्वाचे ठरले.

आजच्या घडीला गणेशोत्सव हा महाराष्ट्रातच नव्हे तर संपूर्ण भारतात आणि परदेशातही मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो, आणि टिळकांचे हे योगदान अजूनही लोकांच्या मनात अमूल्य आहे.

गणेशोत्सव साजरा करायची पद्धत :

1. गणपतीची मूर्ती आणणे: गणेशोत्सवाच्या काही दिवस आधीच घरात किंवा सार्वजनिक मंडळांमध्ये गणपतीची मूर्ती आणण्याची तयारी सुरू होते. मूर्तीची निवड भक्तांच्या श्रद्धेनुसार केली जाते आणि ती घरी आणताना “गणपती बाप्पा मोरया” अशा जयघोषात मोठ्या उत्साहाने स्वागत केले जाते.
2. प्राणप्रतिष्ठा आणि पूजा: चतुर्थीच्या दिवशी गणपतीची मूर्ती विधीपूर्वक पाटावर किंवा मखरात बसवली जाते. मूर्तीला पवित्र पाण्याने स्नान घालून, लाल फुलांचा हार, दुर्वा, आणि फळं-फुलांनी सजवले जाते. प्राणप्रतिष्ठा करून बाप्पाची महापूजा केली जाते.
3. आरती आणि नैवेद्य: गणपतीला सकाळ-संध्याकाळ आरती करून नैवेद्य दाखवला जातो. नैवेद्यामध्ये विशेषतः मोदक, लाडू, नारळाच्या करंज्या, आणि इतर गोड पदार्थांचा समावेश असतो. गणेश मंत्र आणि भजनांच्या गजरात वातावरण भक्तिमय होते.
4. सांस्कृतिक कार्यक्रम आणि सेवा कार्य: सार्वजनिक गणेशोत्सवामध्ये नृत्य, गाणी, नाटके, चित्रकला स्पर्धा आणि इतर सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित केले जातात. काही मंडळे रक्तदान शिबीर, आरोग्य तपासणी, आणि इतर समाजोपयोगी कार्ये करतात.
5. विसर्जन: उत्सवाच्या शेवटच्या दिवशी म्हणजेच अनंत चतुर्दशीला, गणपती बाप्पाच्या मूर्तीचे विसर्जन मोठ्या जल्लोषात आणि भक्तिभावात केले जाते. भक्त मोठ्या मिरवणुकीत, ढोल-ताशांच्या गजरात बाप्पाला निरोप देतात. “गणपती बाप्पा मोरया, पुढच्या वर्षी लवकर या” या जयघोषात विसर्जन सोहळा पार पडतो.

गणेशोत्सव हा लोकांना एकत्र आणणारा, आनंद आणि श्रद्धेचा उत्सव आहे, जो दरवर्षी मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो.

हे आहे माझे सण – या शीर्षकांतर्गत मी माझ्या वैयक्तिक अनुभवांमधून सणांना खास प्रकारे मांडते. जर तुम्हाला The Tatwa Girl वर इतर सण आणि परंपरांबद्दल अधिक जाणून घ्यायचे असेल, तर पंचतत्वांतील वायु (AIR) या शीर्षकावर क्लिक करा.

Prachi The Tatwa Girl
#TheTatwaGirl
The Tatwa Girl चे इतर विषयांवरील लेख वाचण्यासाठी खालील पंचतत्वांवर क्लिक करा:

मी पंचतत्वांवरील सर्व घटकांवर लेख लिहिते, जसे की:

• Fire – अग्नी या तत्वाच्या अंतर्गत मी अन्नाशी संबंधित लेख लिहिते. या तत्वाची ऊर्जा आणि जीवनशक्तीने प्रेरित काही खास रेसिपी आणि पाककृती मी येथे शेअर करते.
• Sky – आकाश या तत्वाच्या अंतर्गत मी माझ्या प्रवासाच्या अनुभवांबद्दल लिहिते. या शीर्षकाखाली मी प्रवासादरम्यान अनुभवलेल्या अनंत आकाशाचे आणि उंच पर्वतशिखरांचे वर्णन करते.
• Earth – पृथ्वी या तत्वात, मी आपल्या पृथ्वीशी संबंधित पर्यावरणीय समस्यांवर आणि पर्यावरणपूरक जीवनशैलीच्या उपायांवर लिहिते. आपल्या ग्रहाशी समतोल साधून कसे राहता येईल, हे यात सामावले आहे.
• Water – पाणी या तत्वात, मी माझ्या अंतर्मनातील भावना, त्या प्रवाही आणि अखंडपणे प्रवास करणाऱ्या पाण्याप्रमाणे व्यक्त करते. ही माझ्या विचारांची सातत्यपूर्ण प्रवाहाची अभिव्यक्ती आहे.
• ग्रीन टॉक्स या शीर्षकाच्या अंतर्गत, तुम्ही माझ्या वेबसाइटवर शाश्वत जीवन जगण्याच्या पद्धती शिकू शकता. आजच्या काळात शाश्वत विकास ही एक गरज बनली आहे. Green Tatwa Talks चा पॉडकास्ट नक्की ऐका, जिथे माझ्यासोबत असे अनेक लोक, सदस्य, आणि संस्थांची माहिती दिली जाते, जे पर्यावरणाच्या रक्षणासाठी विशेषतः कार्यरत आहेत आणि सकारात्मक बदल घडवण्यासाठी प्रयत्नशील आहेत.