दीप अमावस्या महत्त्व

दीप अमावस्या ही आशाढ महिन्यातील अमावास्येला साजरी केली जाणारी महत्त्वपूर्ण सण आहे. महाराष्ट्रात आणि कर्नाटकात विशेषतः दीप अमावस्या साजरी केली जाते. या दिवशी दिव्यांचा पूजन करून त्यांच्या महत्त्वाचा आदर केला जातो. या सणाचा मुख्य उद्देश अंध:काराचा नाश करून प्रकाशाचा विजय साजरा करणे आहे.

दीप अमावस्येचे महत्त्व:

1. अंध:कारावर विजयाचा सण: दीप अमावस्या हा सण प्रकाशाच्या पूजनाचा आहे. दिवा हा प्रकाशाचा, ज्ञानाचा आणि समृद्धीचा प्रतीक मानला जातो. अंध:कार म्हणजेच अज्ञानाचा नाश आणि प्रकाश म्हणजे ज्ञान, जीवनात सकारात्मकता आणणारा असा भावार्थ असतो.
2. दिव्यांचे पूजन: या दिवशी घरातल्या सर्व दिव्यांचे (तेलाचे दिवे) पूजन केले जाते. ते स्वच्छ करून त्यांना कुंकू, हळद लावून त्यांच्यावर फुलांच्या माळा चढवल्या जातात. घरातील प्रत्येक कोपऱ्यात दिवे लावून वातावरण मंगलमय केले जाते.
3. घराची सजावट: या दिवशी घर स्वच्छ करून सजवले जाते. मुख्य दरवाज्यापाशी, खिडक्यांमध्ये आणि अंगणात दिवे ठेवून घरात सकारात्मक ऊर्जा येण्यासाठी प्रार्थना केली जाते.
4. परिवारासोबत एकत्र येणे: दीप अमावस्या हा सण कुटुंबातील सदस्यांना एकत्र आणतो. सर्वजण एकत्र येऊन दिव्यांचे पूजन करतात, त्यासोबत गोडधोड पदार्थ तयार करून सण साजरा करतात.
5. सणाच्या धार्मिक भावना: दिव्याचे पूजन हे नुसतेच धार्मिक नसून, त्यातून कृतज्ञता, श्रमाचे महत्त्व, आणि त्यागाची भावना व्यक्त होते. दिव्याच्या प्रकाशातून मनातील अंध:कार दूर होऊन जीवनात शांती आणि सकारात्मकता येते, असा भाव आहे.

या सणाचे मुख्य संदेश म्हणजेच “प्रकाशातून जीवनाचा मार्ग काढणे” आणि “अंध:काराचा नाश करून सुख आणि समृद्धी प्राप्त करणे.” दीप अमावस्या सणाला घरातील उपकरणे आणि साधनांचेही पूजन केले जाते, कारण त्यांचे जीवनातील महत्त्व अधोरेखित केले जाते.

शुभेच्छा:
दीप अमावस्येच्या या मंगलमय दिवशी आपल्या आयुष्यातील सर्व अंध:कार दूर होऊन सुख-समृद्धी लाभो.

Marathi Shloka:
शुभं करोति कल्याणं आरोग्यं धनसंपदः ।
शत्रुबुद्धिविनाशाय दीपज्योतिनमोऽस्तु ते ॥

This shloka means that we fold our hands and pray to the light of the Diya, asking for blessings of prosperity, auspiciousness, good health, wealth, and clarity of thoughts. In our family, it has become a daily ritual to gather every evening and recite this together, reinforcing our prayers.

Divya divya Deepak kaa, Kani kundala moti haa, Divyala pahun namaskar 
Diva jalato deva pashi, Ujed padala tulshi pasha,
Maza namaskaar Sarva devanchya paya pasha

या सुंदर मराठी काव्यात दिव्याचा गौरव केला आहे. दिव्याच्या प्रकाशाला नमस्कार करून त्याची महती सांगितली आहे. तिळाच्या तेलाने व कापसाच्या वाताने दिवा लावला जातो, जो देवांपाशी जळत राहतो, आणि त्याचा प्रकाश तुळशी पाशीही पोहोचतो. या प्रकाशाच्या निमित्ताने, सर्व देवांपाशी आपले नमन व्यक्त केले जाते.

हे काव्य घरातील साधेपणातील पवित्रता व अध्यात्मिक उन्नतीचे प्रतीक आहे, जे दीप पूजनाच्या शुभ प्रसंगी विशेषतः म्हटले जाते.

Translation:
“I bow to this lamp, I light it in front of God, whose light extends to the tulsi (basil) plant. May my prayers reach all the Gods. The sesame oil and cotton wick keep the lamp burning until the middle of the night.”

In some traditions, we also prepare gur diyas (jaggery lamps) as prasadam. With this, I wish everyone a blessed and joyous Deep Pujan.

दीप पुजनासाठी कणकेचे दिवे कसे बनवावे  (गुल्याचे दिवे ) बनवण्याची प्रक्रिया आणि महत्व:

कणकेचे दिवे/ गुळ दिवे म्हणजे काय?

कणकेचे दिवे (Atta Diyas) दीप अमावस्याच्या सणासाठी एक खास पारंपरिक दिवा आहे. कणकेच्या या दिव्यांचा उपयोग विशेषतः धार्मिक कार्यक्रमांमध्ये, पूजा अर्चा करताना आणि घरातील अंधार दूर करण्यासाठी केला जातो. गुड़ दिवे हा एक पारंपरिक दिवा आहे जो विशेषतः दीप अमावस्या आणि इतर सणांमध्ये पूजा व प्रसाद म्हणून तयार केला जातो. हे दिवे साजरे करण्याच्या परंपरेचा एक महत्त्वाचा भाग आहेत, कारण त्यांचे शुद्धता आणि साधेपणा यांचे प्रतीक मानले जाते.

कणकेचे दिवे कसे बनवायचे:

साहित्य:

• 1 कप गव्हाचे पीठ (कणकेचे)
• 1/4 कप गुड़ (किसलेला किंवा छोट्या तुकड्यांमध्ये)
• 1/4 कप पाणी
• चिमूटभर मीठ
• तळण्यासाठी तेल

प्रक्रिया:/ पद्धत –

1. गुळ तयार करणे:
   गुळ चांगला वितळवण्यासाठी, त्याला पाण्यात गरम करा. एकसारखा पेस्ट तयार होईपर्यंत हलवत ठेवा. हा पेस्ट थोडा थंड होऊ द्या.
2. कणकेची तयारी:
   एका भांड्यात गव्हाचे पीठ, मीठ, आणि वितळलेला गुळ एकत्र करा. हळूहळू पाणी घालून गुळगुळीत कणिक तयार करा.
3. दिवे तयार करणे:
   कणिकेच्या लहान लहान गोळ्या बनवा. प्रत्येक गोळा चपटा करा आणि त्याच्या मध्यभागी एक खोदण बनवा जिथे तुम्ही तेल किंवा तूप भरू शकता. तुम्ही चाहत्यांच्या आकारात किंवा इतर विविध आकारांमध्ये बनवू शकता.
4. प्रकाशासाठी तयार करणे:
   सुकवणे:
   तयार केलेले दिवे सूर्यप्रकाशात किंवा छायेत सुकण्यासाठी ठेवा, त्यामुळे ते कठीण होतील आणि जलद जळतील.
5. दिव्यांचे प्रकाश:
   दिवे तयार झाल्यावर त्यांना तळण्यासाठी गरम तेलात टाका किंवा थोडं तेल त्यांच्यात भरून जलवायचे असेल तर ते करा.

खण्यासाठी कणकेचे दिवे – आम्ही कणकेचे दिवे खाण्या साठी पण करतो। त्या करता दिवे तयार झाले की कुकर मधे ढोकला करतो तशी भाप द्यायची। स्टीम दिल्याणी ते छान आरवार होतील आणि खाइला स्वादिष्ट लागतील।

दीप अमावस्या सणासाठी महत्त्व:

• शुद्धता: कणकेचे दिवे एक प्रकारे शुद्धता आणि साधेपणाचे प्रतीक आहेत. दिवे बनविणे म्हणजे आपल्या भावनांचा प्रदूषणमुक्त आणि शुद्ध स्वरूपात व्यक्त करणे.
• संपन्नता: गुळचे प्रतीक म्हणजे समृद्धी आणि आरोग्य. त्यामुळे दिव्यांच्या प्रकाशात साजरा केलेल्या सणांमध्ये हे दिवे विशेष महत्त्वाचे असतात. या दिव्यांचे प्रज्वलन करून आपण जीवनात समृद्धी आणि सकारात्मकता आणण्याचा प्रयत्न करतो.
• परंपरा: महाराष्ट्रात दीप अमावस्या साजरी करताना कणकेचे दिवे तयार करणे एक जुनी परंपरा आहे, ज्यामुळे पारंपरिकता आणि श्रद्धा यांचा संगम साधला जातो. महाराष्ट्रात, गुळ दिवे बनवण्याची प्रथा खासकरून दीप अमावस्या आणि इतर सणांमध्ये केली जाते. ही परंपरा आपल्या पूर्वजांच्या श्रद्धा आणि विश्वासाचा आदर करण्याचा एक मार्ग आहे.

सर्वांना दीप अमावस्याच्या शुभेच्छा!
कणकेचे दिवे आपल्या घरी प्रकाश व शुद्धता आणो आणि अंधार दूर ठेवून व सुख-समृद्धी अणो !

हे आहे माझे सण – या शीर्षकांतर्गत मी माझ्या वैयक्तिक अनुभवांमधून सणांना खास प्रकारे मांडते. जर तुम्हाला The Tatwa Girl वर इतर सण आणि परंपरांबद्दल अधिक जाणून घ्यायचे असेल, तर पंचतत्वांतील वायु (AIR) या शीर्षकावर क्लिक करा.

Prachi The Tatwa Girl
#TheTatwaGirl
The Tatwa Girl चे इतर विषयांवरील लेख वाचण्यासाठी खालील पंचतत्वांवर क्लिक करा:

मी पंचतत्वांवरील सर्व घटकांवर लेख लिहिते, जसे की:

• Fire – अग्नी या तत्वाच्या अंतर्गत मी अन्नाशी संबंधित लेख लिहिते. या तत्वाची ऊर्जा आणि जीवनशक्तीने प्रेरित काही खास रेसिपी आणि पाककृती मी येथे शेअर करते.
• Sky – आकाश या तत्वाच्या अंतर्गत मी माझ्या प्रवासाच्या अनुभवांबद्दल लिहिते. या शीर्षकाखाली मी प्रवासादरम्यान अनुभवलेल्या अनंत आकाशाचे आणि उंच पर्वतशिखरांचे वर्णन करते.
• Earth – पृथ्वी या तत्वात, मी आपल्या पृथ्वीशी संबंधित पर्यावरणीय समस्यांवर आणि पर्यावरणपूरक जीवनशैलीच्या उपायांवर लिहिते. आपल्या ग्रहाशी समतोल साधून कसे राहता येईल, हे यात सामावले आहे.
• Water – पाणी या तत्वात, मी माझ्या अंतर्मनातील भावना, त्या प्रवाही आणि अखंडपणे प्रवास करणाऱ्या पाण्याप्रमाणे व्यक्त करते. ही माझ्या विचारांची सातत्यपूर्ण प्रवाहाची अभिव्यक्ती आहे.
• ग्रीन टॉक्स या शीर्षकाच्या अंतर्गत, तुम्ही माझ्या वेबसाइटवर शाश्वत जीवन जगण्याच्या पद्धती शिकू शकता. आजच्या काळात शाश्वत विकास ही एक गरज बनली आहे. Green Tatwa Talks चा पॉडकास्ट नक्की ऐका, जिथे माझ्यासोबत असे अनेक लोक, सदस्य, आणि संस्थांची माहिती दिली जाते, जे पर्यावरणाच्या रक्षणासाठी विशेषतः कार्यरत आहेत आणि सकारात्मक बदल घडवण्यासाठी प्रयत्नशील आहेत.